Olie en graan

My great-grandfather, that the coffin now holds
he was the one who once to me has told
"Work hard and keep life simple in its way
you'll know happiness every day"

"Bompa" - VAG@2007

Het simpel houden, werken en genieten van de buitenlucht. Mijn overgrootvader Jean kon het allemaal. Inmiddels is hij bijna 12 jaar overleden maar zijn nalatenschap is er nog steeds in de vorm van een liefde voor tractoren, koeien en graan die nog steeds voortleeft in zijn dochter Hilda, kleindochter Marleen en zijn achterkleinzoon. Op een bewolkte zondag in augustus kon ik mijn oma Hilda haar jeugd laten herbeleven, samen met Izaak, dankzij een tractormeeting in Hoeleeden. Het werd een kleine tijdreis want niet alleen zouden er tractoren staan maar zouden we zo ook volop horen ronken op hun rondrit en zou er een demonstratie met een oude dorsmachine gegeven worden. Komt u even mee en voert u uw neus mee langs de geuren van olie, diesel en graan ?

Kristof, die ons uitgenodigd had en zelf een liefhebber is van oude mechaniek, was er ook aanwezig met zijn Farmall DGD4 uit 1956. Een ongerestaureerd, eerlijk exemplaar zoals je ze soms nog op boerenerven kan aantreffen. De lak is bekrast, gedeukt, dit paardje heeft geleefd.

De DGD4 werd gemaakt van 1953 tot 1956 en de kloppende diesel levert 30pk, dat was toen het standaard minimum. De rode kleur is het handelsmerk van International Harvester, het moederbedrijf dat verschillende tractormerken op de markt bracht. In de jaren '50 en '60 van vorige eeuw verkochten de tractoren zeer goed wereldwijd maar bleek wel al dat ze de moderne ontwikkelingen in landbouwmechaniek niet meer konden bijhouden en in 1985 werd de kaars uitgeblazen voor dit gigantische Amerikaanse merk. Kristof zijn exemplaar is nog een herinnering aan vergane glorie van de Amerikaanse rollende industrie. Simpel en gebouwd om lang mee te gaan: een klein voorbeeld daarvan zijn de grote robuuste vuldoppen voor de radiator en brandstoftank.

Niet alleen tractoren waren van de partij maar ook mannen met antieke dorsvlegels en vrouwen met boerinnensjaals- en shorten op een oude tandem die snoep in het publiek gooiden dat ze vanuit rieten manden graaiden.

Ook andere attributen werden gebruikt om mensen te laten proeven hoe het er vroeger allemaal eruit zag

Maar de grootste attractie blijft het oude dorsmachine van Petermann Werke dat via een aandrijfriem op een poelie van een luchtgekoelde Deutz 60hp tractor aangedreven werd. Het staccato van de oude, houten stangen en het knarsende, piepende metaal vulde de weide. Mijn oma was in de wolken. "Haar" dorsmachine was wel nog een groter exemplaar en werd geregeld door haar vader betalend uitgeleend aan de boeren in de buurt. Met de Schlüter 30pk tractor heeft mijn oma dat zware ding meermaals de steile heuvels van de flanken van de Dijlevallei opgesleurd terwijl de knechten steeds blokken achter de wielen staken zodat ze niet achteruit zou rollen.

De mannen, ook van de streek, die het dorsmachine bedienden gaven ons maar al te graag een rondleiding nadat ze mijn oma hoorden vertellen. Uiteindelijk bleek een van hen zelfs van een naburig dorp te zijn... De wereld is klein.

Deze machines waren maar kort in gebruik en zouden in de jaren '50 en '60 al vervangen worden door pikdorsers. Het geheel moet waterpas staan en vele krikken worden hiervoor ingezet.

Nadat de aandrijfriem geïnstalleerd was en strak genoeg getrokken was kon het dorsen beginnen. Veel van de verbindingen zijn gewone latten hout zodat herstelling door een boer zeer simpel en goedkoop was. Een ander voorbeeld zijn de canvasriemen met hun metalen verbindingen: bijna onverslijtbaar.

Normaal zit er nog een verlengstuk op, de pers, die de strobalen bijeen perst maar nu kwam het stro er gewoon in losse balen uit. Daarna werd het routineus op de riek geschept en naar een kar gevoerd achter een andere Deutz tractor.

Hier poseert mijn oma Hilda bij de graanzakken die de tarwekorrels opvangen nadat ze uit hun halmen geslagen en getrild zijn door de machtige machine.

Uiteindelijk zou de derde, kleine kar, volgeladen worden met graanzakken, vers gedorst. Ongetwijfeld een van de boeiendste dingen die ik deze zomer zag.

De kar met graanzakken werd getrokken door een luchtgekoelde Steyr uit 1951. De trotse eigenaar vertelde vol liefde dat hij er al een reistocht mee had gemaakt naar Lourdes -"twee weken met de caravan"- en naar de Oostenrijkse Alpen voor een bijeenkomst bij de Steyr fabriek. Kijk, dat is liefde voor mechaniek.

Maar natuurlijk zijn er nog tientallen andere bezienswaardigheden zoals deze prachtige Italiaanse Landini. Zelfs in hun landbouwvoertuigen behouden die drommelse Italianen nog steeds een gevoel voor design.

Het staat in contrast met de recht-toe recht-aan Duitse aanpak van deze M.A.N Ackerdiesel.

"Jan Deire", zoals ze genoemd werden in het dorpsdialect van mijn oma, waren ook aanwezig. Hier een exemplaar uit de jaren '60.

Net als mijn grootmoeder en overgrootvader ligt mijn voorkeur bij de Duitse merken zoals deze prachtige Deutz.

Maar ik heb ook veel bewondering voor andere merken zoals Ferguson. Dit exemplaar, een TE20, stamt uit 1951. Het was een Engels succesnummer en werd op het Engelse platteland liefkozend "Little Grey Fergie" genoemd. Betrouwbaar en robuust, dit was een van de beste producten van Ferguson en werd van 1946 tot 1956 gemaakt.

Om de Ferguson tractoren foolproof te houden stond er zelfs op van welke merken men olie kon gebruiken.

De eigenaar, rechts op de foto, kocht deze gerestaureerde Ferguson uit jeugdsentiment omdat zijn grootvader exact dezelfde heeft gehad. Men kon hem volop zien genieten van zijn tijdscapsule.

Helaas stonden er geen Schlüters dit jaar, maar deze Fendt was een waardige vervanging. Vooral het contrast met de moderne landbouwvoertuigen kan niet groter zijn bij deze simpele, groene vierwieler.

Dan kwam er iets heel speciaals dat het hele veld in rep en roer zette met stinkende witte rook en schuddende wielen: een SFV - Société Française Vierzon- met een oliemotor van het "hot bulb" type. Gelijkaardig aan een diesel is er in dit type motoren geen ontsteker nodig om de brandstof te doen exploderen in de cilinder maar is de hete olie vooraf verdampt geweest en door het contact met zeer zuurstofrijke lucht ontbrandt het mengsel vanzelf. Het verschil met diesel is dat in de hot bulb motoren geen hoge druk nodig is om te ontbranden. Een ander speciale eigenschap van deze SFV H2 tractor is de opbouw met slechts één gigantische cilinder waardoor elke gedachte aan soepelheid verdwijnt: de tractor schudt en danst op zijn vier wielen met elke slag van de cilinder terwijl tegelijkertijd gigantische rookpluimen de motor verlaten. Het heeft veel weg van de rookpluim van een tweetakt.

Om de koude motor in gang te krijgen moet eerst de brandstof verhit worden via een gasbrander in een soort bougie. Volgens de eigenaren is de opzet van slechts één cilinder ook de doodsteek geweest voor het Franse merk: toen ze in de jaren '50 probeerden om meer kracht te leveren met deze motor sneuvelde de ene krukas na de andere die de enorme kracht van één cilinder niet aankonden. Onbetrouwbaarheid en dalende verkopen waren het resultaat en midden jaren '50 werd het bedrijf opgekocht.

Jong geleerd is oud gedaan...

Ook een merk dat mijn hart steeds kan stelen is Ford in de typische blauwe kleur. Toen ik klein was had ik een kleine Ford pedaaltractor... Van dat plezier is er duidelijk nog iets overgebleven.

Zoals op deze blog meermaals duidelijk geworden is, zit het leven vol verrassingen. Zoals ineens iemand tegenkomen die je al bijna vijftien jaar kent als buschauffeur van de dovenschool in Woluwe: Ward. Ook hij was fier op stap met zijn Hanomag Granit 500E (50pk) uit begin jaren '60.

Als afsluiter van een zeer leuke dag was er de ganzenfanfare ... Tamme ganzen die hun baasje overal in ganzenpas volgden, een werkelijk grappig zicht en hoogst populair bij kinderen en volwassenen. Even vrolijk gingen wij weer naar de auto, net niet met onze staarten waggelend, onze hoofden vol van beelden van hoe het vroeger was op een boerenerf en ... hoe een diesel toch steeds die speciale geuren kan produceren ! Mijn bompa zou net zo lachen als mijn oma deze namiddag deed en net zo genieten als Izaak en ik van die oude, soms vergeten, techniek....